70 il bundan əvvəlin bu iyul günündə amerikalı yazıçı Cerom  Sellincerin “Covdarlıqda uçurumdan qoruyan" romanı işıq üzü gördü.

Tənqid atəşinə tutulmasına baxmayaraq, romanın çıxışı ciddi qalmaqal və senzuraya cəhdlərlə müşayiət olunurdu, yazıçı senzuradankənar leksikadan, bol cinsi səhnələrdən istifadə etdiyinə görə lənətlənir, küfrdə, ailə dəyərlərinin pozulmasına yolvermədə, qiyama təhrikdə, alkoqolun və siqaret çəkmənin təbliğində, yalana uymaqda, cinsi nizamsızlığa təhriketmədə və digər ölümcül günahlarda suçlanırdı. 

Amma az sonra baxışlar 90 dərəcə dəyişmədimi, dəyişdi.  

70 il ərzində roman və onun baş qəhrəmanı, üsyançı yeniyetmə Holden Colfield yeniyetmə və gənclərin laxlayan marağını yalnız möhkəmləndirdi, geniş mifologiya ilə əhatə olunmuş bədii dünyanı gerçək dünyaya calaya bildi. 

Mifologiyayavarma romanın özü kimi, çox ziddiyyətlidir. 1950-60-cı illərdə baş verən və bir çox hallarda Sellincerin baiskarı hesab edilən bəzi mənfi hadisələr əskik olmurdu. Roman tərəfindən proqnozlaşdırılan bəzi hərəkətlərə təhrik edilən gənclər şüurlarının “azad edilməsi” mücadiləsinə qalxırdılar, bu da heç də həmişə müsbət nəticələr vermirdi. Tarixdə məlum olan ən qəddar hadisə isə 9 dekabr 1980-ci ildə baş vermişdi. Mark Çepman adlı bir gənc o vaxt bütün dünyanın səcdə etdiyi “Bitlz” qrupunun solisti Con Lennona ölümcül güllələr buraxmışdı, Mark həbs olunanda onun üzərində “Çovdarlıqda uçurumdan qoruyan"ın nüsxəsi aşkar edilmişdi, qatil özü isə məhkəmədə əməlinin izahını kitabdan fraqmentlər oxumaqla vermişdi.

Yəhudi əsilli Selincer bundan sonra daha roman yazmamışdı, onun 

yeganə romanı özünü də büsbütün dəyişmiş, dini görüşlərini fərqli etmiş, insanlara münasibətində bir ehtiyatlılıq, yersiz qorunma xüsusiyyətləri ilə silahlandırmışdı. Hətta Sellincer sonrakı həyatında qəhrəmanı kimi bol yalanlar danışması ilə də diqqət çəkmişdi. 

70 il keçsə də həyatı silkələyən, bütöv bir epoxanı dəyişən, şüurlara iz buraxan bu roman gündəmdən düşmür, onu bütün dünyada, o cümlədən Azərbaycanda sevə-sevə oxuyurlar. Onun barəsində rəvayətlər qoşur, şayiələr gəzdirirlər. 

Bu da romanın statusunu daha da gücləndirir. O, daim XX əsrin ən mühüm ədəbi əsərlərinin siyahısına daxil edilir. 

Yubiley günündə romanın özünün və onun müəllifinin qeyri-adi taleyini xatırlatmaq da məntiqidir. Bu yubiley günlərində dünyanın bir tərəfini dəhşətli yağışlardan yaranan sellər öz ağuşuna alıb, yüzlərlə insan həyatını itirməkdədir, digər tərəfdə isə öldürücü quraqlıq insanlara, təbiətə ölüm kabusu təki basqı edir.

Apokalipsis. Eynən “Çovdarlıqda uçurumdan oruyan”da olduğu kimi, bütün məntiqlərin məntiqsizliklə izahı!

Şəkildə: Romanın 1951-ci ildəki ilk nəşri.