İraq şairi Əli əl-Xalanın şeirləri – FƏRİD HÜSEYNİN TƏRCÜMƏSİNDƏ Featured

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının sizlərin iraqlı şair Əli əl-Xalanın şeirləri ilə tanışlığınızı davam etdirir. Onları dilimizə Fərid Hüseyn çevirib.

 

 

Əli Əl-Şəlah (İraq) 1965-ci ildə Babildə dünyaya gəlib. Bağdad Universitetinin Ədəbiyyat fakültəsində ərəb dili ixtisası üzrə təhsil alıb. Ərəb-İsveçrə Mədəniyyət Mərkəzinin rəhbəri, Beynəlxalq "Əl Mutennebi" Şeir Festivalının direktorudur. "Babilli Əli", "İmzalar" adlı kitabları oxucular tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb.

 

 

Özümü sınayıram

 

Öz dünyama səyahət edəcəyəm

və ürəyimin qapısını döyüb

qapı ağzında özümü gözləyəcəm.

 

Əgər bədənimlə ruhum arasındakı hasarlar

bir az alçaq olsaydı,

bəlkə, özümə qonşu olardım.

 

Məsələn, bu halda əmim anamın nəyi olacaqdı?

Özüm özümün əmioğlum olacaqdım?

 

Onda Toni Bleyrdən viza dilənməli idim,

əgər Şekspiri orijinaldan oxumaq istəsəydim?

 

Əgər öz dünyama girmək üçün

bir qapı tapa bilmirəmsə,

deməli, o qapını könlümdə axtarmalı olacağam.

Əgər ürəyim istəyən kimi biri ola bilməsəm,

onda özüm olmağa çalışacağam.

 

 

Əvvəlki ömürlər

 

Mistik baxışları olan,

işin gərginliyindən əhvalı pozulmuş

nigaran bir kreslo

iş yerinin qapısı ağzında dayandı.

 

Sükut onunla birgə

pillələrin önünə kimi gəldi.

 

Sehrli baxışları olan

bu narahat kreslo yenə

ağlayır

danışa bilməyəndə...

 

 

Qadın

 

Ürəkli ol,

de görək nə istəyirsən?

O, bir qadındır,

bütün qadınlar kimi.

 

O sənə bəxş edilmiş bir lütf illüziyasıdır.

Fərz elə, cəhənnəmdən gələn səadətdir.

 

Onun mehrabına diz çöküb,

ayaqlarını qucaqlayıb dua edirsən,

onun üçün Tanrıdan çox şey diləyirsən.

 

Ah, dualar aləmi!

Bir qadın

bütün qadınlar kimidir.

 

 

Sürgün

 

Heç kim yaşamalı olduğu

zamanda doğulmamışdı.

Heç kim öz yerində deyildi.

Unudulmuşlar arasında

Unudulmağa layiq heç kim yox idi.

 

Bir gecə dan yeri söküləndə

fəryad eşidildi:

Atasızlar qışqırırdı:

Bəs doğulmayanların atası hardadır?

 

 

Sonsuz suallar

 

A

 

Ata ölüb,

oğul da ölübsə,

deməli, bir ev ölüb.

 

B

 

Su ölübsə,

ot da ölüb,

səs də ölüb.

Bəs ölüm özü haçan öləcək?

 

 

Həqiqət

 

– Səmanın da üzünü qaraldan

bu qurbanları gördünmü?

 – Xəbərləri eşitmisənmi?

 

İki şəhid xəbəri –

bir qədər sonra

cəmi bir saniyəlik

salamlayacağıq onları.

 

 

Yalnızlıq

 

Bir qadınım olmadı –

həyatın səsiylə sevişdim

xəyal buludundan düzəldilmiş yataqda.

 

Bu yataqda düşündüklərimin

hamısı atamdır,

hamısı anam,

hamısı nəslimin davamçılarıdır.

Ölməzdən qabaq hamısıyla

tələsirəm görüşmək üçün.

 

 

Bəsit zaman

 

Ürəyində qoruduğu

yarasına toxunma,

içində partlamağa hazır

bomba kimi yatır yarası.

 

Onun mərd ürəyində qürur uyumur.

Eşq köhnəlsə də,

unutmaq üçün edilən dualar

qəbul olmur.

 

O, bütün ruhu ilə başqalarından fərqlənir.

Onu yerindən tərpətmək, sarsıtmaq olmaz.

O əyilməz,

bütöv bir qəbilə əyilsə də.

 

Yanan odun közləri kimi alovlu adamdır,

Onun eşqinin közərtisi belə

aşiqlərin yoluna işıq salır.

Onun yaraları da müqəddəsləşib, –

gözəl və qürurlu bir qadın tərəfindən.

 

Zaman çox bəsit məna kəsb edir

bu pak adam üçün.

Xəyalları ilə ölməzlik qədər

böyük dünyalarda yaşadığı üçün.

 

 

Ziddiyyət

 

Dirilər ölülərə nə deyə bilər ki?

İki dünya arasındakı yollar itib,

kim o dünyadan biriylə haqq-hesab çəksə,

səsi əks-səda kimi geri qayıdır,

bu azmış kimi,

vecsiz bir sıxıntı da ürəyi bürüyür.

 

Adların xaosu...

Heç kimin adı olmasa,

bəlkə, hamı özü ad qazanmaq üçün

düzgün yaşayar.

Qullar da azadlıq uğrunda

mübarizə aparmadan

azad olanda özlərini eyni cür hiss edir.

Dirilər, torpağın içinə çəkdiyi nəfəsik,

ölülər isə nəfəsi gedib-gəlməyin sonudur.

 

 

Ana

 

Yaradılış boğçasında hardan peyda oldun?

Hansı gildən tökülüb xəmirin?

Olmaya Tanrı bütün çiçəklərin gözəlliyini

bir bağçada toplayıb?

“Toplayıb. Deməli, beləcə yaranmısan?”

Kim səbəbini deyə bilər,

bayram niyə bircə gündə bitir?

Sən də bayram kimisən,

bir gündə başa çatırsan.

Və bayram kimi İlahinin seçdiyi günsən.

 

 

Tiranlar

        

Həmin tiranlar

nağılın göydən üç alma düşən

yerində yuxuya getdilər.

Bəsit fəhmləriylə vəhşi təbiətə ayaq açdılar.

Sən isə onsuz da axırda

tənhalığın girdabına yuvarlanacaqsan.

İndisə mərmər illüziya kimi donub qalmısan.

İndi mənə de görüm... Niyə?

 

Getdiyin hər yerdə gücsüzlərin

yaxasından yapışıb sürütlədin.

Hamını yarı yolda qoyub

milyon yerə səpələdin... Niyə?

Olmaya bədbəxt bir təsadüf nəticəsində

Tanrının nəzərindən yayınacağını düşündün?

Şəninə səslənən mahnılardan ötrü

fağırları kömür kimi yandırdın.

 

Xəritələri yenidən çəkməyi

və bu boş səhraları

gələcək nəsillərimiz üçün

oyun meydançasına çevirməyi

öz öhdənəmi götürdün?

 

Bəs elə bilirdin ki,

həyat küləklə rəqs etmək kimi bir şeydir?

Amma tarix

narkomanların hallanması sayaqdır bəzən –

üfüq parlaq görünür, amma əslində,

səni toz buludu özünə sarı çəkir.

 

Saxta sevgilərə çox arxalandın,

ah, dostum, halbuki yetimlərin

başına sığal çəksəydin, əbədiyyəti qazanardın.

 

Görəsən, ürəyin yuxaya dönə,

ya da qan ağlamaq istəyərdimi,

əgər casusların son nəfəslərini sənə versəydilər?

 

Dünyaya qarşı bu düşmənliyə kim son qoyacaq?

Ortadakı bu qan-qadanı kim aradan qaldıracaq?

Haçansa şəninə oxunan mədhiyyənin

bir gün ağı olacağı heç ağlına gəlmişdimi?

 

İndi haçansa

kiminsə əleyhin qalxan barmaqlardan sallanan

küdurətin dərinliyini duyursanmı?

Bəs, bu axşam günəşi kimi batanların

övladlarının xəyallarını düşüdünmü?

Cansız bədənlərindən

divarlar hördürtdüyün günahsızların

ailələrinin naləsinə qulaq verdinmi barı?

 

Bu təmiz suları, ağ göyərçinləri,

görüş yeri olan xurma ağaclıqlarını,

Bir məzarlıq xatirə yerlərinidəmi

sən sildin yer üzündən?

Sevinclərini başlarına uçurduqlarının

adlarını barı xatırlayırsanmı? 

 

Bunları kim bağışlaya bilər, dost?..

 

Kim oğullarının məhbəsdə keçirdiyi fəsilləri

analara qaytara bilər?

Bu qədər qanı kim təmizləyər?

Səni bu qədər qanın arasında

kim axtarıb tapa bilər?

... Əslində, heç kim

 belə bir qəhrəmanlıq göstərməz də.

 

Bu qanın ağırlığı qətran qarası qədərdir,

bu günahların peşmanlıq etirafı

bir rahib üçün belə çoxdur.

Bir xalqı qətl edəni Tanrı da bağışlamaz...

 

Odur ki, uzaq dayan səmamızın sərhədlərindən,

bağçalarımızdan, xurmalarımızdan əllərini çək,

günəşimizdən, çörəyimizdən, buğdamızdan...

 

Heyvanlarımızın da aldığı havadan uzaq dur,

onda yenidən inanarıq ki, sevincdən mələşirlər.

Get!

 

Hamımız sənə qarğış elədik...

Bəli, əlbəttə, qarğış elədik...

Bəs nə bilmişdin?

Əliyalınların ah-naləsi

Tanrı dərgahında asanca qəbul edilirmiş,

eşit və bil,

biz sənin əleyhinə dua etdik.

 

Burada ucalan hər səs

sənə qarşı bir dua üçündür.

əsən külək... sənə qarğışdır.

qabaran sular... sənə qarğışdır.

Bu yeniyetmə qızların simaları...

sənə qarğışdır.

Balacalarımızın sahibsiz oyuncaqları

sənə qarğışdır.

Səhərin gəlişi,

axşamın düşməsi,

quşların oxuması,

vəhşi təbiətin,

çiçəklərin davam edən həyatı,

hətta əxlaqsız qadınlar belə sənə qarğış tökür.

dənizdəki yosunlar da səni qarğıyır.

 

Bəs kim bağışlaya bilər belə insanı... dostum?

 

Biz səni,  – Tanrının hökmündən

və xəbərdarlığından qorxmayanı,

elə Allahın imtahanına təslim etdik.

 

Biz hamımız Rəşid ola bilməyən Harunun əllərində

çarmıxa çəkilən Məsih olduq.

 

İndi mənə de görüm,

səbəb olduğun faciələrin

şəxsən mən öz payıma düşəni üçün

niyə səni bağışlamalıyam?

 

İndi mənə de görüm,

bu gedişatın sonrasını görməmək üçün

qəflət yuxusundan ayılmamaq israrının səbəbi nə idi?

Bu xalq artıq yuxularda da görüləsi halda deyil.

 

Məndən başqa hamıya cavab ver,

ancaq mən izahat istəyirəm.

 

 

İşləməyən qanunlar

 

Sanki məni görəndə

qapının kandarı da ağladı.

Onun üzündən bu sözləri oxudum:

“niyə gəldin?”

 

Üzüm dünyanın gərdişinə qapılmışların

sərsəri insanın üzüdür.

Məni bilmədiklərim yox,

bildiklərim azdırdı yolumdan.

Aynada gördüyüm insanı inkar elədim,

üzüüstə yerə çırpılanda ayıldım,

Qorxularımı səngitmək üçün

yenidən üz tutdum bu qapıya –

hələ içəri keçməmiş

bu kandarıca ev bildim.

 

Beləliklə, sən...

Bil ki, bizim evimiz

bir ilğıma tuş gəlib

yalnız küləklərlə özünə qayıda bilir.

Qadınların üzündəki o günah ləkəsi

soyuğun, qumun və aclığın meyvələridir.

 

Sənsə ölümdən ən uzaq yerdə

kütlələri ölümə səsləyirsən.

Sən zülmət saçan bir aydan nurlanan

meşənin ən zəif işıqlı yolu,

sən ev sahibinin əl-qolunu

bağlayan oğrunun səxavəti qədər,

hər birinin öz adı olan

fahişələr ordusu qədər də deyilsən.

 

Özündən əvvəlkilərdən fərqlənən

bir yolgöstərən üçün

bir masa və saman çöpündən

mahnılar düzüb-qoşdular.

Onun söhbətlərinin qalıqları da

ona itaət edənlər kimi yerlə bir oldu.

 

Qulaqlarımızla səma arasında gördüklərimiz

ancaq bu uca binaların uğultusudur.

 

Məğlubiyyətdən sonra içilən

içkinin dadını verir

şəhid xanımının

hər ay gözlədiyi təqaüdlə aldıqları.

İndi onun kişilərə qarşı arzusu

ürəyinin gölündə yellənən yataq istəyi kimidir.

 

Xəbər spikerinin yersiz qəhqəhə çəkib gülən,

irişən dodaqları bir anda dondu,

buz kəsildi və bir anda

dörd bir tərəf məzar çənbəri ilə əhatələndi.

Masaya dağlar qədər ağır kədər çökdü.

Son sözlər son möhür kimi oxundu.

 

Sonra məlum cənazə korteji arxasında

şəhidin soyundan çiçəklənənlər

əllərində bayraqlar,

dillərində şüarlar gəlib keçdi.

Növbəti nəsil belə hörümçək toru kimi toxunur,

bu şəhid adlarını uşaqları böyüdür,

o adlar yazılan küçələrdən keçirik.

 

Elə hey təxirə salınan “müharibənin sonu”,

təxirə salınan qələbə xəbərlərinin şərəfinə

bu adlar tarixə çevrilir.

 

Bu adların yolu ilə gedənlər

axmaqlıqlarını zorla təlqin edənlərin adına da

kimlikləri müəyyən etdilər.

 

Kəfən toxuyanlar

qorxulardan arınmış bir xristianlıq

və günahların bağışlanmasını

Tanrıya həvalə edən kilsələrin olmasını istəyir.

Bir yetimin uzun gecələrinin qorxusu isə

təyyarə səsləridir.

Onlar valideynlərinin olmamasından qorxur,

halbuki ölüləri öz züriyətləri dəfn edir.

 

Nəsillərin ardı gəlməsə,  hər şeydən əvvəl

bu əyləncəli söhbətlər də bitəsidir.

Bəlkə də, ən çox bunun üçün

əllərimiz saat əqrəbləri kimi göydən asılı qalır.

 

Sənsə ən böyük itkilərin şahidi anam,

sanki bütün kədərlərindən arınmısan.

Sənin üzündən oxunan kədərlər

Günəşin təzə-təzə çıxdığı vaxtın rəngindədir,

kitablarda isə sarı rəngdə.

 

Qadınlar ömrümüzdən keçirsə,

mövsümlər dəyişir.

Onlar suya da dua eləsə, müstəcəb olur...

 

İlanlar kürəyində səhraların duzunu,

qumunu gəzdirsə də,

mədələrində Dəclənin saf suyu var.

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2024)

 

 

 

 

 

 

 

 

Sayt Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərəfdaşı olaraq yenilənmiş, yeni bölmələr əlavə ediımiş, layihənin təbliği üzrə funksional fəaliyyət aparılmışdır.