Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Kəndimizdə bir qadın vardı, ona hamı Gəlin deyərdi. Çünki onun əynində həmişə köhnə bir gəlinlik paltarı olardı. Bu vaxta kimi kənddə onun nə vaxtsa başqa bir paltar geyindiyini gördüm deyən olmamışdı.  Eşitdiyimə görə, gəlinliyi çirklənəndə onu yuyar, gəlinlik quruyub onu geyinməyənədək əsla başqa bir paltarla evdən bayıra çıxmazdı. Bəyaz gəlinliyin rəngi zamanla saralmış, bir çox yerdən cırılıb-sökülmüş, yenidən tikilmiş, üstündəki bəzək niyyətinə tikilmiş olan muncuqların demək olar, hamısı bir-bir tökülmüş, bir neçəsi qalmışdı. Ətəyi yerə sürtülüb məhv olduqca kəsilmiş, getdikcə qısalıb gödəlmişdi.

Gəlinin əsl adının nə olduğunu kimsə bilməzdi, bilənlər də artıq xatırlamazdı. 

Kimi görsə gülümsəyərək ilk dediyi söz: "Sabah mənim toyumdu",– olardı. "Sabah Oqtay gələcək və bizim toyumuz olacaq. Mütləq toyuma gəlin, yaxşı?!" – deyər və sonra yadına nəsə düşmüş kimi siması nigaran, kədərli bir ifadə alar, sürətlə oradan uzaqlaşardı. Amma özü kənddə qurulan toyların heç birinə getməzdi. Kənddə hamı çox sevərdi onu. 

Çox zaman səssizcə darvazalarının ağzındakı böyük daşın üstündə oturub gəlib-gedənə tamaşa edərək yol gözləyər, heç kimlə işi olmazdı. 

Gəlinin yaşı əllidən çox olardı, hər il fevral ayının 25-i əlinə xına yaxar, dən düşmüş saçlarını səliqə ilə darayıb sevinclə kəndin küçələrini dolaşar, hamıya "sabah mənim toyumdur",– deyərdi. Onu tanımayan, onun hekayəsindən xəbərdar olmayan, ancaq özünü ağıllı hesab edən hər kəs bu hərəkətinə görə onu qınayıb təhqir edər, "Bu ağılsıza bax e, sabah Xocalı faciəsi günüdür, millət o günü yas tutur, bu dəli isə əlinə xına yaxıb sabah mənim toyumdur deyir, Allahın dəlisi..", – deyərdilər.

Fəqət, bu sözləri deyən insanların birinin belə onun hekayəsini dinlədikdən sonra peşmanlıqla utanıb, başını bulamadığını görə bilməzdin.

*

Deyilənə görə, Gəlinin gerçək adı Çiçək imiş, elə özü də zamanında təzə-tər çiçək kimi gözəl göyçək bir qız imiş.  Ailəsi ilə birlikdə Xocalı kəndlərinin birində yaşayırmışlar. Bu kənddə bir-birini bəyənməyən, aralarında əzəli bir düşmənçilik, qan davası olan, iki nəsil, iki ailə varmış. Bunlardan biri Çiçəyin, digəri isə onun sevdiyi oğlanın, yəni Oqtayın ailəsi idi.

Demək olar, imkansız bir eşq idi onlarınki. Amma onlar nə bir-birinə qovuşa bilir, nə də bu sevdadan əl çəkə bilirdilər. Kənddə hamının dilində dastana dönmüşdü onların sevgisi və zaman keçdikcə bu isti məhəbbət iki düşmən ailə arasındakı soyuq buzları əritməyə də müvəffəq olur. Və 1992-ci ilin qışı, nəhayət, ailə böyükləri bir araya gəlib bu düşmənçiliyi bitirmək qərarına gəlir, bu izdivaca razılıq verirlər.

Fevral ayının 26-sı Çiçəklə Oqtay üçün kənddə toy mağarı qurulacaqdı. Ayın iyirmi beşi – toydan öncəki gecə Çiçəyin əlinə xına yaxırlar, sevincindən yerə-göyə sığmayan Çiçək gəlinlik paltarını geyinib güzgünün qarşısında duraraq özünə tamaşa etdiyi bir zamanda qəfil gələn atəş səsindən, sanki ildırım çaxmışcasına güzgü çartlayır. Çiçəyin gülər siması çat düşmüş güzgüdə iki yerə bölünür, xınalı əlindəki gəlin çiçəyi yerə düşür. Qardaşı Hafiz təlaşla evə daxil olub dərhal qaçaraq kəndi tərk etmək lazım olduğunu, erməni təcavüzkarlarının Xocalıya hücüm edib qarşılarına keçən hər kəsi gülləbaran elədiyini deyir. 

    – Yox, mən Oqtayı qoyub heç yerə gedə bilmərəm, həm də sabah bizim toyumuz olacaq axı.., – deyə zülmət gecənin qaranlığında gözlərində çıraq kimi bir damla yaş parlayan Çiçək dillənir.

    – Ana, tez olun, vaxt yoxdur, – deyərək qardaşı narahatlıqla onları tələsdirir. Anası Çiçəyin başını oxşayıb: "Narahat olma, onlar da qaçıb bizim getdiyimiz yerə gələcəklər, orada sizə toy edərik",– deyərək onu bir təhər dilə tutub elə gəlinlik paltarındaca çəkərək darta-darta evdən çıxarır, özləri ilə aparırlar.

Çiçək və onun ailəsi o vəhşət saçan gecə qaçıb canını sağ qurtara bilən ailələrdən olur, lakin Oqtay ürəyinin bir parası Çiçəyin yanında qalsa da, ailəsinin və digər insanların Xocalıdan sağ-salamat çıxa bilməsi üçün yalın əllə erməniləri yubatmağa çalışarkən aldığı güllə yarasından həlak olur. Çiçəyin ailəsi elə o zamandan bizim kəndə sığınır, burada məskunlaşır. Çiçək o gecə əyninə geyindiyi gəlinlik libasını bir də heç vaxt çıxarmayaraq, önünə çıxan hər kəsə "sabah bizim toyumuzdur",– deyə-deyə ağlını itirir.

*

Gəlin tam 30 il Oqtayın yolunu gözlədi, lakin Oktay gəlib çıxmadı..

2021-ci ilin fevral ayının iyirmi beşi idi. Düşünürdüm ki, yəqin Gəlin bu il də əlinə xına yaxıb kəndin küçələrini dolaşacaq. Lakin o gün kənddə Gəlini gördüm deyən olmadı. Fevral ayının 26-sı səhər məlum oldu ki, Gəlin dünən gecə biləklərinə öz qanından xına yaxıb və bu gün, düz 30 il sonra əbədiyyətə – Oqtayın yanına köçüb..

Çiçəyin mağarı tam 30 il sonra Xocalıda - öz kəndlərində deyil, gəlib məskunlaşdıqları bizim kənddə quruldu.

Ancaq bu, onun həsrətini çəkdiyi toy mağarı deyil, yas mağarı oldu.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.03.2024)