“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Şənbə görüşləri” rubrikasında İntiqam Yaşar bu dəfə sizi tanınmış dramaturq Firuz Mustafa ilə görüşdürür.

 - Salam, Firuz müəllim. Eyni zamanda elm adamı olmaqla ədəbiyyat adamı olmağın düşüncə və təəssüratlarını bölüşməyinizlə başlayaq söhbətimizə.

-Günaydın. Buyurun. Məmnuniyyyətlə.

-İllərin uzaqlığına boylansaq, zamanınızın çoxunu ədəbiyyata, yoxsa elmə həsr olunmuş saymaq olar?

-Əgər belə demək caizsə, mən illər uzunu obyektiv və subyektiv amillərdən asılı olaraq paralal qaydada elmi və bədii yaradıcılıqla məşğul olmuşam. Və belə hesab edirəm ki, bu fenomenlərdən birinin digərinə maneçiliyi deyil, əksinə böyük təkanı olub.

 - Fəlsəfə, şeir, nəsr, dramaturgiya... Bu istiqamətlərdə kifayət qədər yazıb-yaratmış Firuz Mustafa daxilən özünü daha çox hansı xəttaihesab edir?

 -Bir janrdan digərinə keçmək mənə heç vaxt çətin olmayıb. Və belə hesab etmişəm ki, adını çəkdiyiniz və çəkmədiyiniz bu janrların hamısı  həlli qarşıya qoyulan  bir mürəkkəb məsələni və ya isbatı zəruri olan sistemli bir ideyanı daha tam və bütöv halda ifadə və ehtiva etməyə imkan verir. Amma, suala yönəlik bir istisnanı da  xüsusi vurğulamaq istəyirəm ki, bəli, dramaturji yaradıcılıq mənim fəaliyytimin daha mühüm hissəsini təşkil edir. Düzdür, bu sahədə müəyyən dövrlərdə mənə qarşı maneçiliklər, hətta qadağalar olsa da belə, öz getdiyim yoldan çəkinməmişəm. Pandemiyadan əvvəl 4-5 ölkədə əsərlərim tamaşaya qoyuldu. Ümumiyyətlə, dəqiq saymasam belə, bilirəm ki, təxminən sayca qırx civarında pyesim səhnə üzü görüb. Belə hesab edirəm ki, dramaturgiyaya belə “yaxınlığım” həyatımızın, dünyamızın özüylə bağlıdır. Axı bu görünən və görünməz aləm kolliziya, ziddiyyət, münaqişə, konflikt, bir sözlə dramatizmlə boldur.

 - Firuz müəllim, pedaqoji fəaliyyətiniz yaradıcılığınıza necə təsir edib?

 -Uzun illər orta və ali məktəblərdə dərs demişəm. Pedaqoji fəaliyyətimin mühüm bir dövrü isə Elmlər Akademiyası ilə bağlı olub. Bir çox fənn və ixtisaslar üzrə, əsasən də fəlsəfə və fəlsəfə tarixi üzrə dərs demişəm. Bundan başqa tarix, kulturologiya, sosiologiya, konfliktologiya, dil, etika, estetika, türkologiya, dünya ədəbiyyatı tarixi üzrə mühazirə, dərslik və tədqiqatlarım var. Hətta, təbabət sahəsinə aid də araşdırmalarım var. Əlbəttə, pedaqoji fəaliyyətimi mən yaradıcılığımın mühüm bir hissəsi hesab edirəm. Soruşursunuz ki, bunun, yəni dərs deməyin yaradıcılığıma təsiri necə olub? Çox müsbət. Öyrəndikcə və öyrətdikcə nə qədər az bildiyimin fəqrqində olmuşam. Zaman keçdikcə görmüşəm ki, bildiyim zərrə, bilmədiyim okeandır.

 -Dünyanın bir çox ölkələrinin teatrlarında əsərləriniz səhnələşdirilib. Teatra maraq baxımından Azərbaycan və digər ölkələri necə müqayisə edərdiniz?

 -Etiraf edim ki, Şərq ölkələrinin əksəriyyətində teatra və digər ədəbi və səhnə janrlarına maraq kifayət qədər yüksək deyil. Amma çox sevindirici haldır ki, son illərdə türk xalqlarının mənəvi-mədəni həyatında, həmçinin teatra maragında bir yüksəliş hiss olunmaqdadır.

 - Azərbaycanda teatrların mövcud durumu, tamaşaçı, dramaturq, teatr vəhdəti ürəkaçan səviyyədədirmi?

 -Bu sual və ya problem elə bir ətraflı təhlil tələb edir ki, gərək ən azı günlərlə danışasan. Yeri gəlmişkən, siz bu sualla mənə məhz bu gün (Müsahibə 02.12.2021-ci il tarixində götürülüb – red.) müraciət etmisiz, biz isə sabah, yəni dekabr ayının 3-də AYB-nin “Natəvan” klubunda müasir dramaturgiyanın vəziyyətini, onun problem və vəzifələrini müzakirə edəcəyik.

 -Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin dramaturgiya seksiyasının rəhbərisiniz, yeni nəsil yazarlarda dramaturgiyaya maraq sizi qane edirmi?

 -Təəssüf ki, dramaturgiyaya gələnlər azdır. Həm də bunun günahını yalnız AYB-də və ya gənclərin özündə axtarmaq düzgün deyil, çünki bir çox teatr rəhbərlərinin, rejissorların öz sənətlərinə laqeyd münasibəti bu “axsamada” əsas rol oynayır.

-  Dramaturgiyaya gənclərin daha çox cəlb olunması üçün nə kimi işlər görülməlidir?

 -Biz AYB-nin nəzdində “Səhnə” adlı bir qurum yaratmışıq. Arada toplantılar olur. Bunun da müsbət cəhətləri olmaya bilməz. Amma bütün sahələrdə olduğu kimi, adını çəkdiyiniz fəaliyyət sahəsində də başlıca amil istedadla bağlıdır. Əlbəttə,  geniş mütaliə, tamaşalara baxış, dünya dramaturgiyasına yaxından bələdlik, rejissorlarla iş və sair digər amilləri də yada salmaq olar.

 - Bu gün Azərbaycan şeirini, pyesini, yoxsa nəsrini daha inkişaf etmiş hesab edirsiniz? Hansı amillərə görə?

 -Bizdə bütün janrlarda yaxşı, diqqətəlayiq əsərlər var. Amma gəlin etiraf edək ki, bu gün dünya ədəbiyyatının vektoru və ya əqrəbi daha çox nəsr janrına doğru yönəlib. İndi az qala ədəbiyyatın ölçü və ya çəki vahidi nəsr janrı hesab olunur. Yəni istəsək də, istəməsək də reallıq budur. Bəzən bu deyilənlərə etiraz edirlər. Onda soruşuram ki, bax elə bu çağdaş dövrümüzdə keçmiş SSRİ-yə mənsub olan xalqlardan 1-2 şairin adını çəkin. Çəkə bilmirlər. Amma onlarca nasirin adını və əsərlərini yada salmaq olar. Doğrusu, mən maraqlanmışam, Avropa və Amerikada çağdaş dövrün şeir kitabları daha çox müəlliflərin öz hesablarına nəşr edilir. Amma nəsr əsərləri, hətta müəllif nağılları üçün qonorar verirlər.

 - Bir ustad yazar olaraq gənclərə yaradıcılıq yönündə nələr deyərdiniz?

 -Yorulmazlıq, iradə, zəhmətsevərlik, mütaliə... Əlbəttə, bu “arzuların” sayını ənənəvi, “silsiləvi” qaydada yenə artırmaq olar. Fəqət yenə təkrar etməyə məhkum və məcburuq: bu sıralanmaların önündə ilk və ilk növbədə istedad dayanır.

 - Təşəkkür edirəm söhbət üçün.

 -Buyurun. Uğurlar sizə.