“Ədəbiyyat və incəsənət”in Qiraət saatı rubrikasında bu gündən etibarən siyasi romanlar müəllifi kimi tanıdığınız Adəm İsmayıl Bakuvinin bu dəfə eşq romanı ilə tanış olacaqsınız.
“Eşq mələyi” sizi bir başqa dünyaya aparacaq. Orada haqq ilə nahaq, yalan ilə həqiqət, namus ilə əxlaqsızlıq mübarizə aparır. Bu sayaq mübarizələrdə ədalət qalib gəlirmi?
Bu sualın cavabını romanı bitirərkən biləcəksiniz.
4-cü hissə
“Mən səni sevirəm”
Uşaqlıq xatirələri o qədər ürkək, o qədər utancaqdır ki... Danışdıqca üzünə qızartı çökür həmişə.
Rayon mərkəzindəki evləri ikimərtəbəliydi, kürsülüydü. Aşağı mərtəbədə mətbəx, zal, hamam otağıydı, yuxarıda isə yataq otaqları sıralanmışdı. Bir otaq ata-anasının, bir otaq qardaşının, bir otaq onunla bacısının idi, bir otaq da qonaqlar üçün nəzərdə tutulmuşdu. Bacısı Leyli Ülkərdən iki yaş balacaydı, qardaşı Xəyal isə iki yaş böyük. Bacısıyla onun otağı ən dib otaq idi. Çarpayıları yanaşı idi, Leyli uşaqkən qaranlıqdan qorxurdu deyə gecələr yatanda həmişə bacısının əlindən tutardı. İmkanlı ailə olsalar da, oyuncaqları az idi, atası lazım bilməzdi “mənasız şeylərə” pul xərcləsin. Olan oyuncaqları da üç-dörd dənə rezin oyuncaq idi, hansılar ki, barmaqla sıxanda səs çıxaran müxtəlifheyvan fiqurlarıydı. Siçan, it, tülkü, at...
Qonşu qızların gəlinciklərini görəndəhər dəfə ağlamsınır, analarından gəlincik tələb edirdilər. Hətta bir dəfə anaları naəlac qalaraq köhnə döşəkçənin böyür-başını kəsib insan fiquruna bənzədərək tikmişdi, başına da iplərdən saç pərçimləyib qızlarına vermişdi ki, buyurun, oynayın.
Qızların otağı evdə yeganə otaqdı ki, pəncərəsi yox idi. Bu, səbəbsiz deyildi, uşaqkən tez-tez anasına “niyə bacıyla mənim otağımın pəncərəsi yoxdur” gileyi edən Ülkər sualına cavabı anasından ala bilməsə də, atasının onlara münasibətindən duymuşdu, böyüdükcə sanki ətrafdakı müdhiş təhlükədən qızları göz bəbəyi kimi qorumağın zəruri olduğunu hər vəchlə sübut etməyə çalışan atası Mürvət qızlara göz verib, işıq vermirdi, “orda oturma, burda otur, ordan getmə, burdan get” tövsiyələri zaman keçdikcə topuqdan yuxarı geyinmə, saçını açıb tökmə, ucadan danışıb-gülmə kimi qadağalara keçmişdi. Nəbadə qızlar məktəbdən on dəqiqə gec gələydilər, bir mərəkə qopardı ki... Rayonun polis rəisi işləyən Mürvət işdə necə zəhmli idisə, evdə də beləydi, rayon əhli onu rəhmsiz, qansız, əzazil biri kimi tanıyırdı, adını çəkən yox idi, hamı onu soyadı ilə -- Qələndərov çağırırdı. Hətta həyat yoldaşı Zöhrə də onu Qələndərov deyə çağırırdı. Uşaqlar dəcəllik edəndə onları yerlərində oturtmaq üçün ən əsas vasitə bu kəlmələr olurdu: “Qələndərov gələndə deyəcəm”.
Ülkər böyüdükcə daha atasına “ata” deyə bilmirdi, “ata” sözündə o qədər doğmalıq, mehribanlıq, hüzur var ki... Ülkər öz sərt və kobud atasına bu sözləri yaraşdıra bilmirdi. Zaman keçdikcə onun üçün də atası dönüb Qələndərov olmuşdu.
Ülkər qızlar bulağından su içən kimi evlərinə elçilər axışmağa başladı.
Traktorist Səmədgil.
Buxalter Ərşadgil.
Dul Bikənin institutda oxuyan oğlu.
Poladın mağaza işlədən oğlu...
Ülkərin gözəlliyi bir ayrı gözəllik idi. Boyu, bədən quruluşu, sifət cizgiləri – hamısı ahəng təşkil edirdi. Şabalıdı saçları, iri gözləri, ətli dodaqları hüsnünə bir ayrı gözəllik verirdi. Əsmər idi, anasına çəkmişdi, sarıbəniz, atasına çəkən bacısından tamam fərqlənirdi. Ülkərin gözəlliyinin ondabiri də Leylidə yox idi, bununla belə, o da suyuşirin qız idi.
Bacıların bir fərqi də oxumağa münasibətlərində idi. Leyli səylə oxuyurdu, məktəbə getməyə həvəsli idi, Ülkərsə kitab üzü açmaq istəmirdi, qiymətləri yalnız atasının qorxusundan yazırdılar ona.
Bacıların bir ümumi cəhəti teleserial həvəskarları olmaları idi. Fürsət düşdümü, aşağı zala cumub özlərini verirdilər televizorun qabağına. Rayon poliklinikasında həkim işləyən analarının evdə olmadığı məqamlarda (ataları onsuz da evdə az-az tapılırdı) qızlar əsl toy-bayram əhvali-ruhiyyəsi ilə serialları seyr edərdilər. “Varlılar da ağlayır”, “Qvadelupa” kimi Latın Amerikası, “Aşkı-məmnu” kimi türk serialı ilə bərabər “Sənə inanıram” adlı yerli serialı da qaçırmır, elə olurdu ki, ardıcıl dörd-beş saat televizorun qarşısında pərçimlənirdilər. Sevgi və xəyanət, hüzur və iztirablar, xoşbəxtlik və bədbəxtlik təzadları onların yenicə formalaşan düşüncələrini əsir edirdi. Bacılar seriallardan “insan niyə yaşayır”, “nə uğrunda mücadilə edir”, “nəyə çatmaq istəyir” kimi dərslər alırdılar.
--Bacı, səncə, Əminənin ailə həyatında nəyi əskik idi?
--Heç nəyi.
--Bəs onda niyə Həmidə xəyanət etdi?
--Çünki valideyn tərbiyəsi pis olmuşdu.
-- Valideyn tərbiyəsi yaxşı olsaydı, etməzdi yəni?
--Əlbəttə ki, yox.
Bu sayaq dialoqlar tez-tez olurduaralarında. Leyli Ülkərə hey suallar ünvanlayır, o da böyük bacı missiyasına əməl edib bu sualları cavablandırırdı.
Atasının qızlar üçün qurduğu, özü demiş, “gestapo rejimi”nin əsas icraçısı evin oğlu idi. Ailənin ilki olan Xəyal atasının tapşırığı ilə qızlara göz verib, işıq vermir, məktəbdə daim onları izləyir, birlikdə dərsə gedib-gəlmələrini təmin edirdi. Uşaqları məktəbə sürücü aparıb-gətirirdi, qızlardan birinin dərsi tez qurtarsaydı belə, onun ağzı nəydi çıxıb təkbaşına, piyada evə getsin, qardaş-bacısını gözləməliydi ki, birlikdə maşınla evə getsinlər.
Xəyal qızları bəzən əsassız ittiham edirdi, “o oğlan niyə sənə baxdı”, “sən niyə orda dayanmışdın, özünü oğlanlara göstərirdin” kimi iradlar qızları bezdirirdi. Xəyal onlara dəfələrlə eyni sözləri təkrarlayırdı, “nəbadə birdən kimisə sevəsiniz, gözünüzü çıxararam”.
Xəyal məktəbi qurtaranda qızların əzab-əziyyətləri də xeyli bitmiş oldu. Bakıya – Polis Akademiyasına qəbul olunan Xəyal gedişi ilə qızların hürkü və qorxularının da əsas qismini özü ilə aparmış oldu. Qələndərov “Gənclik” metrostansiyası tərəfdə ikiotaqlı mənzil alıb atmışdı, Xəyal orada yaşamağa başladı.
Hamar yox, daşlı-kəsəkli yol macəra axtaran üçün həmişə cəlbedici olur, Ülkər üçün sevgi xüsusi bir önəm daşıyırdı, serialların sevgi yaşantıları onu özündən alıb aparır, həyatın ən gözəl neməti olan sevgi öz sirri-sehri ilə onu çəkirdi. Əcnəbi serialların öpüşmə səhnələri qəlbini riqqətə gətirir, içini titrədirdi, bu anlarda utandığından üzünü yana çevirən bacısından fərqli olaraq, o, tam diqqətlə, sonsuz həyəcanla səhnəni axıradək, göz qırpmadan izləyirdi. Ülkər öz ağ atlı oğlanını gözləyir, Qələndərovun diktaturasından qopacağı, üz-gözünə kosmetika vuracağı, saçlarını kəsəcəyi, dizdən yuxarı geyinəcəyi günləri səbirsizliklə gözləyirdi. Azad olmaq, ürəyi istəyən yerə rahatca gedib-gəlmək arzusundaydı Ülkər. Nəfəsini belə sanki icazəylə dərdiyi indiki dönəmdən qurtulmaqdan gözəl nə ola bilərdi axı?
Qonşuları, slavyan əsilli Marusya xaladan – Bərbad dayının həyat yoldaşından tez-tez eşitdiyi bir məsəl vardı. Marusya xala deyərdi ki, “zapretnıy plod vseqda sladen”, yəni qadağan olunmuş meyvə daha şirin olur. Sanki həyatda həqiqətən beləydi, uşaqlara nə qadağan olunurdusa,onlar məhz həmin şeyə can atırdılar.
Bir sinif yuxarıda Rüfət adında bir oğlan oxuyurdu, Ülkəri harada görsə, elə irilənmiş gözlərlə baxırdı ki... Anası məktəbin riyaziyyat müəlliməsiydi, Sofya müəllimə. Hörməti böyük idi məktəbdə. Rüfətə 9-cu sinifdə oxuyanadək hamı Sofya müəllimənin oğlu deyirdi, amma 9-cu sinifdə oxuyanda mənzərə dəyişdi. Rüfət Bakıda – Riyaziyyat üzrə Ümumrespublika olimpiadasında birincilik qazanandan sonra məktəbdə o qədər məşhurlaşdı ki, artıq Sofya müəlliməyə Rüfətin anası deməyə başladılar. Rüfətin diqqətini cəlb etmək qürurverici idi. Həm yaraşıqlı olasan, həm də bu qədər ağıllı olasan.
Özü də bilmədi haçandan həmin baxışlar üçün darıxdığını hiss etməyə başladığını. Kiminsə diqqətini cəlb etmək gözəldi, kimisə öz heyranına çevirmək ikiqat gözəldi.
Düzdür, sinif oğlanlarından da ona aşiq olanlar vardı, azı üç beləsi barədə xəbərdar idi Ülkər. Amma nə idisə, həmyaşı olan sinif yoldaşlarının onu sevməsini xeyli biganə qarşılamışdı, Rüfətin isə ona diqqət göstərməsi içini titrədir, hisslərinə hakim kəsilirdi. Bir dəfə məktəbin dəhlizində Rüfət ona yaxınlaşdı:
--Dərsdən çıxanda yuban, səninlə söhbət eləmək istəyirəm.
Ülkərin səsi titrədi. Təəssüf hissiylə dedi:
-- Yubana bilmərəm, qardaşım dalımca gələcək.
Belədə Rüfət ətrafa baxıb, sanki izlənilmədiklərinə əmin olduqdan sonra kövrək səslə çox şirin sözlər söylədi:
--Sən mənim doğan günəşimsən. Mən səni sevirəm.
Elə bil göy guruldadı, şimşək çaxdı. Sanki külək qopdu, ətrafda nə vardısa, qabağına qatıb aparmağa başladı. Elə bil yağış yağdı, aləmi selə-suya bürüdü. Necə gözəl kəlmələrdir, necə sehrli, sirli, əsrarəngiz, adamı özündən alıb uzaqlara aparan sözlərdir “səni sevirəm” kəlmələri.
Ülkər donub qaldı. Bəli, bilirdi ki, Rüfət ona biganə deyil, amma düzü, ondan belə tez sevgi etirafı gözləmirdi. Axı hələ məktəbli idilər, Rüfət on birinciydi, o isə onuncu. Üstəlik, məşhur Rüfəti hamı elm və bilik dalınca düşdüyündən, texniki elmə həvəsi olduğundan quru, sxematik bir adam kimi tanıyırdı. Bu boyda duyğusallıq, romantika haradan idi onda? Tam gözlənilməz idi bu.
Bilmədi nə desin. Sinif qızlarının baxışlarına tuş gəlib tələsik Rüfətdən ayrıldı. O gündən Rüfəti içində “canım” deyə çağırmağa başladı. Bütün şəkəri-balı yığıb bu “canım” kəlməsində topladı, xoşbəxtlərin xoşbəxti sandı özünü.
Yerə-göyə sığmırdı, özünü qəribə bir aləmdə hiss edirdi. Sanki yolla yox, buludların üstüylə gedirdi... Buludlar da ona azlıq edirdi...Xəyalında göy üzünün daha da dərinliklərinə varır, ulduzların arasıyla gəzirdi...Ülkərçün dünya büsbütün al-əlvan rənglərə bürünmüşdü. Yaşamaq o qədər gözəldi ki, doya-doya yaşayırdı hər anını.
Bir gün Rüfət ona üzərində ürək həkk olunmuş bir açarqabı hədiyyə etdi. Bu qırmızı ürək, Ülkər sanırdı ki, onların ikisinin ürəkləridir, birləşib. Açarqabını əlindən yerə qoymurdu(Sonralar isə həmişə ona qızılgüllər hədiyyə edəcəkdi Rüfət...).
Bir gün də qızlar gəldilər ki, Sofya müəllimə müəllimlər otağındadır, səni görmək istəyir. Həyəcanla, sıxıla-sıxıla ora getdi. Yaxşı ki, müəllimlər otağında ikisi idilər, başqa adam yox idi.
-- Salam, qızım.
-- Salam, Sofya müəllimə.
-- Sən bilirsən də, bizim Rüfətin sənə gözü düşüb. Düzdür, hələ çox gəncsiz. İndi sizin dərs oxumaq, gələcək karyeranızı qurmaq barədə düşünən vaxtınızdır. Amma Rüfət elə fenomenal uşaqdır ki, nəyi nə zaman etməyi gözəl bilir. Mən müdaxilə edib ona “sevmək hələ tezdir” iradını verə bilmirəm. Bilirsən, qızım, bax mən həm yaşınızın az olmasına görə Rüfətin aşiq olmasına bəraət vermirəm, həm də, incimə, sizin ailə ilə qohum olmaq mənimçün arzulanan deyil. Anan yaxşı qadındır, amma atan yaxşı adam deyil. Yenə deyirəm, incimə, amma Qələndərovun necə birisi olması rayonda heç kəsdə şübhə doğurmur. Onun kəsdiyi başa sorğu yoxdur. Bütün bunlara baxmayaraq, mən oğlumun seçiminə müdaxilə etmək fikrindən uzağam. Ailəni siz qurursuz, Ülkərlə Rüfət qurur, Sofyayla Qələndərov qurmur ki... Səni çağırdım ki, deyim, oğlumun hissləri çox saf hisslərdir. Sən uşaqsan, həyatın necə qəddar və sərt olmasından bixəbərsən. Həyatda kimin kim olmasını bəzən təsəvvür etmək olmur. İlk baxışda ən mədəni, ən savadlı ailələrdən elə tərbiyəsiz, nadürüst övlad çıxır ki... Qız heç vaxt ərə gedəndə bilmir ki, əri sabah narkoman, alkoqolik, qumarbaz, arvadbaz olacaq, ya olmayacaq. Oğlan da arvad alanda bilmir ki, arvadı qızlığında nə işlər törədib. Hansı suçları daşıyır. Bütün bunlar gələcək ailələr üçün təhlükə mənbəyidir, qızım. Amma sən bilirsən ki, Rüfət idealdır, safdır, kristal kimi təmizdir. Belə bir oğlanın səni sevməsi böyük xoşbəxtlikdir. Mən sənə xeyir-dua verirəm, demək istəyirəm ki, Rüfətin fikri ciddidir, biz valideynləri də onun hissləri ilə oynamadan bu istəyinə hə demişik, balam universitetə qəbul olunan kimi gəlib sənin “həri”ni alacam.
Pislər niyə yaranır? Qələndərov kimilər niyə dünyaya gəlirlər? Bu sayaq insanlar necə olur ki, pislikləri özlərində cəmləyib, yaxşı hər nə varsa, ona tabu qoyurlar? Onları yəni adi ana doğmurmu? Adi ata əkmirmi? Niyə müqəddəs kitab olan “Quranı-Kərim”in ziddinə olaraq onlar halala haram qatır, bu haramın günahından, cəhənnəm əzablarından qorxub çəkinmirlər?
Ülkər hələ bilmirdi ki, bu gün haqqında bu cür düşündüyü doğma atası sabah daha pis olacaq, daha böyük günahlar törədəcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(05.12.2023)
