Oruc Ələsgərov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Başqa ilin bu vaxtı olsaydı, Camal bəlkə də indi keçirdiyi hissləri keçirməz, soyuq payız gecəsində yorğana bürünüb kitablarından birini oxuyardı. Amma bu il başqa bir il, bu fəsil başqa bir payız, bu sentyabr başqa bir aurada idi. Camal 5 noyabr 2020 tarixində öz yorğanına bürünmüş halda yox, Şuşanın bir addımlığında düşmənə pusqu quran əsgərlərin arasında idi.

O uşaqlıqdan Vətən, Qarabağ deyə-deyə böyüdülmüşdü. Camalın atası I Qarabağ müharibəsinin soyuq noyabr ayında hələ Camalın 4 yaşı olarkən itkin düşmüş, illər ərzində hamının gözü yollarda qalmışdı. Camalın anası Sara xanım Camala atasından qalan xatirələri danışar, onun balaca biləyinə atasından qalma qara saatı bağlayardı. 

Camal deyirdi: "Tezliklə böyüyəcəm, o saatı qoluma bağlayıb, atamın getdiyi yerə gedəcəm".

Soyuq cəbhənin qandonduran ab-havasında da o saat qolunda idi.

Düşmənlər duyuq düşməsin deyə əsgərlər pıçıltı ilə danışırdılar. Camal torpağın üstündə oturmuş, əsgər yoldaşlarının qaladığı ocağın ətrafındakı gənc vətənpərvərlərə tamaşa edirdi. Qəfildən:

-Gəray, radionu ver, bir mahnı, ya xəbər eşidək, - dedi. 

-Ay kişi, qoy oturmuşuq. Onsuz da  əməliyyata hazırlaşırıq, biz plan cızırıq, sən də radiodan danışırsan.

-Eh, yaxşı da, içimdə qəribə hisslər baş qaldırıb, qorxu, həyəcan, hirs tüğyan edir.—Camal cavab verdi.

-Of, Camal, sən Allah, başa düşdüyümüz dildə danış. Tüğyan-müğyan nədir?— Ramilin bu sözünə digər yoldaşları güldü, Gəray isə radionu Camala uzatdı. Camal radionu yandırdı, mahnı səsi eşidildi, gənc əsgər isə ifaçıya qoşulub oxumağa başladı:

-"Ya mən sevərəm səni, ya da mən,

Çünki yoğurdun məni sevgidən,

Canım ey Ulu Vətən!"

-Camal, sən Allah, səssiz ol, indi nəsə olar.

-Uf, imkan verməzsiniz e!—Camal radionu söndürüb, atasından yadigar qalan saatına baxdı. 6 noyabr, 03:25, Sübh azanı zamanı idi. 

Bu zaman komandir:

-Camal Hacıyev, bu gün saat 05:05-də hücuma keçəcəyik. Hücuma nəzarət səndədir. Bilirəm, deməyə ehtiyac yoxdur, amma zirvəni fəth etməmiş, qayıtmayın!

Camal:

-Gəray, çoxdankı arzun reallaşır. Bütün gecə "nə oldu əmr?" deyə-deyə qalmışdın. Bu da sənə əmr. Planı götür. Qələbəyə gedirik!

Noyabr, yerdə xəzan var. Gərayım, gələn yaz Şuşada Xarı Bülbül çiçək açacaq. Adını eşitmisən? Deyirlər, Xarı Bülbül Şuşada bir başqa açır. Qoy, Şuşamızı sevindirək! Tanrı yardımçımız olsun!

Komandirin bu xəbərindən sonra hər kəs saatları, dəqiqələri sayırdı.

Camalın döyüşlərdə artıq bir aydan çox müddətdə iştirak etməsinə baxmayaraq, döyüş yoldaşları ən mühüm anlarda onun niyə radio və saatını yanında gəzdirdiyini anlamırdı. Bu gün də istisna deyildi. Silahı əlində, saatı qolunda, radiosu cibində hücuma hazırlaşırdı. 6-ya işləmiş əmr verildi: Hücum!

Bağırov:

-Camal, Şuşanı fəth etməyimizə az qalıb.

Bəs sən saatın və radionun sirrini bizə nə vaxt deyəcəksən?

Camal:

-Bəhruz, nə vaxt ki, biz o dağlardan sağ-salamat düşüb, Şuşanın Ana ətirli torpağını qoxlayacayıq. Onda sən də bunların sirrini biləcəksən. Yaxşı, çox danışma ha, deyəsən, "məlahətli' səsimi eşitmək istəyirsən—deyərək güldü, sonra yenidən davam etdi,—Oxuyum bir ağız sənin üçün?

"Şuşanın dağları deyil dumanlı..."

Bəhruz:

-Camal, dayan sən Allah, o cır səsin ilə bu mahnını dağdan düşəndən sonra oxuyarsan.—dedi.

Qızğın döyüşdə əsgərlər yalnız və yalnız dağların əzəmətindən ilham alıb yorulmadan mübarizə aparırdılar. Camal döyüşlərdə xüsusi fərqlənirdi, hətta deyilənə görə erməni əsgərləri onu öz aralarında "hərraca çıxarmışdılar". Camalın cəsədini ilk olaraq komandirə gətirən erməni əsgəri xüsusi medalla fərqlənəcəkdi.

Şuşa ətrafında döyüşlər qızğın idi. Sıldırım qayaların birində Gəray Camala pıçıldadı:

-Camal, səni and verirəm Allaha, bu qədər zamandır burada çiyin-çiyinə vuruşuruq. Nəsə içimdə elə bir hiss var ki, torpaq məni özünə tərəf çəkir. Ayaqlarım artıq getmir. Birdən şəhid olaram, barı sənin radio ilə bağlılığının nə olduğunu bilim.

-Gəray, belə danışıb məni əsəbləşdirmə. Biz bayrağımızı o dağlara birlikdə sancacağıq. O ki qaldı radionun sirrinə, qoy danışım.—Camal bunu deyib xəyala daldı.

* 6 may 1992-ci il. Bakı.

-"Azərbaycan ordusu düşmənlə mübarizədə xüsusi əzm nümayiş etdirir. Əziz xalqımız, sizə Şuşadan döyüşçü Yaqub Hacıyevin mesajını çatdırırıq..."— radiodan bu səs gələn zaman uşaq olan Camal səhər yeməyi yeyirdi. Atasının səsini eşidəndə cəld anasını çağırdı. Atası ilk öncə bütün xalqa səbrli olmağı məsləhət görürdü, sonda isə oğlu Camala öz salamlarını çatdırdığını, onun üzündən öpdüyünü dedi.

8 may tarixində Şuşa ermənilər tərəfindən işğal olunduğu zaman Camalın atası da şəhid olmuşdu...

7 noyabr 2020. Şuşa.

-Hə, Gəray, bax o gündən atamın səsini yenidən eşidəcəyim ümidinə qapılıb bu radionu özümlə gəzdirirəm. Bilirəm, bir daha eşitməyəcəyəm. Amma ümid sonda ölür.

-Camal, gəl səni qucaqlayım!

Gəray Camala sarıldı. 

Az sonra erməni əsgərləri onları gülləbaran etdilər və hər ikisi yaralandı. Yaralanan hərbçilər yerə yıxıldılar. Erməni əsgərləri gənc vətənpərvərlərə yaxınlaşıb bir daha atəş açdılar. Camalın əlindən radio yerə düşdü. O radionun yerə düşməsi ilə Camalın və Gərayın ruhunun göylərə çəkilməsi eyni anda baş verdi. 

Erməni əsgərlərindən biri radionu əlinə götürüb gələn səsi eşitmək üçün onu qulağına apardı. Radioda musiqi səsi eşidilirdi:

"Ya mən sevərəm səni, ya da mən, 

Çünki yoğurdun məni sevgidən, 

Canım, ey Ulu Vətən!"...

Erməni hərbçi radionu yerə atıb oradan uzaqlaşmağa başladı. Radiodan gələn səs isə sanki bütün Şuşanı bürümüşdü, sanki heç susmayacaqdı...

8 noyabr, 2020. Şuşa

Camal və Gərayın qanının süzüldüyü hər qarış torpaq indi azaddır. 

Siz bu obrazları Qarabağ üçün çiyin-çiynə vuruşan əsgərlərin qardaşları hesab edin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.10.2023)