“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qiraət saatında Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı” sənədli romanının dərci davam edir. Roman erməni millətindən olan bəşəriyyət canilərinin utopik məhkəməsindən bəhs edir. Onu nəinki oxumaq, hətta ən maraqlı faktları yaymaq, təbliğ etmək lazımdır.

28-Cİ DƏRC

Hakim qalib ədası ilə çıxışına davam etdi:

-Hansısa erməniyə düşmən, yaxud neytral mənbəyə də deyil, erməni tədqiqatçısı Anahid Lalayana müraciət edirik.  “Əksinqilabi “Daşnaksütun” və 1914–1918-ci illər imperialist müharibəsi” məqaləsində bu şəxs yazır ki, Voronsov-Daşkovun arvadı Yelizaveta Qriqoryevna “Daşnaksütun” partiyasının Tiflis bürosunun rəhbərlərindən biri yepiskop Mesropun məşuqəsi idi. Odur ki, Qafqaz Canişinliyinin ermənilərin mənafeyi ilə bağlı qərarları Voronsov–Daşkovun yataq otağında hazırlanırdı.

Auditoriya uğuldadı, bu uğultunun sədaları altında Baş Hakim hökmünü səsləndirdi:

-Divanın hökmü ilə on minlərlə Qafqaz müsəlmanının qətlində, şikəst qalmasında, yüz minlərlə müsəlmanın öz ev-eşiyindən didərgin düşməsində müstəsna xidmətlər göstərmiş, Xristian dininə kölgə salmış Yepiskop Mesrop qeybedilmə cəzasına məhkum olunur! Xahiş edirəm hökm dərhal icra olunsun!

Və Müttəhimlər sırasından Müttəhimlər kürsüsünə adlamış növbəti bir cinayətkar öz cəzasını almış oldu. Cinayət əksərən cəzasızlıq mühitində törədilir, yaxud, cəzasızlıq ehtimalı böyük olanda törədilir. Amma Axirət dünyası deyilən məfhum var, Haqq dünyası da adlandırılan bu məkan Əsas dünyanın səhvlərini düzəltməyə, onu korrektə etməyə xidmət edir. Bütün cinayətlər öz cəzası ilə birgə doğulur. Sadəcə, bu cəzanın cinayəti haqlaması bəzən dərhal baş verir, bəzən bir qədər gecikir.

Amma bu, hökmən baş tutur!

6-Cİ PROSES.

MƏNİMSƏMƏ.

Bugünkü proses əvvəlkilərdən ilk öncə kulisdən gələn məlum anonsda ad-soyad çəkilməməsi ilə fərqləndi. Belə ki, bu səs özündə mücərrəd bir informasiya daşıyırdı: ”Bu gün Divan qurulan erməni mədəniyyətidir. Simvolik olaraq müttəhimlər kürsüsündə əyləşmək üçün Ermənistanın hazırkı təhsil, elm, mədəniyyət və idman naziri Araik Arutyunyan dəvət olunur.”

Ağ örpək növbəti portretin üzərindən götürüldü, üstündə dəfnə yarpağı qoyulmuş arfa aləti həkk olunmuşdu.

Üzü yüngül tüklü, qara kostyum və bənövşəyi qalstuk taxmış şəxs – erməni naziri mühafizəçilərin müdaxiləsi olmadan gəlib müttəhimlər kürsüsündə əyləşdi, əyləşərkən “Gördüyünüz kimi mən burda əyləşirəm, amma burda əyləşməyim tam absurddur” sözlərini də söylədi.

Daha bir fərq Hakimlər kürsüsündə Baş Hakimin və yaşlı hakimin olmaması idi, orada cəmi bir hakim – yaşca cavanı əyləşmişdi.

Gənc hakim auditoriyanı salamlayıb sözə başladı:

-Əziz tamaşaçılar, mənə etimad göstərib bugünkü prosesi aparmağıma icazə vermiş Divanın işlər vəkilinə, Baş Hakimə minnətdarlıq bildirərək, uzun və ağır prosesdə Baş Hakimin və qocaman hakim kolleqamın bir günlük fasilə götürmək zərurətlərlərini anlayışla qarşılamağınızı sizdən xahiş edirəm!

Məsələ belə idi: Qarşıda olduqca ağır proselər olduğundan, xüsusən ertəsi gün ən qatı erməni qulduru Andronik Ozanyanın Divanı qurulaçağından, bu prosesin simvolik proses olması fürsətindən istifadə edib əsas hakimlər bir günlük fasilə götürmüşdülər, həm də, gənclərə yol açmaq, onların təcrübə toplamasına dəstək vermək baxımından da bu addım yerinə düşürdü.

Gənc hakim sözünə davam etdi:

-Hakim kolleqalarımın və sizlərin etimadınızı doğruldacağıma inamımı ifadə edir və dərhal mətləbə keçirəm. Bu gün biz ermənilərin işğal etdikləri azərbaycanlıların əqli mülkiyyətləri barədə yarımproses keçirəcəyik. Divan qurulan erməni mədəniyyətidir, simvolik olaraq ermənilərin mədəniyyət naziri cənab Araik Arutyunyan müttəhim kürsüsündə əyləşib.

Arutyunyan gənc hakimdən “Siz milliyyətcə kimsiniz?” soruşdu, “Norveçlı” cavabını aldıqda dərhal “Mən sizin proses aparmağınıza etiraz edirəm, siz maraqlı tərəfsiniz, erməni xalqına əks danışacağınız aşkardır” deyə dirəniş göstərdi, düzü, gənc hakim duruxub qaldı, nə edəcəyini bilmədi, belədə Divan heyətinin inzibati rəhbəri Arutyunyana belə bir sual verdi:

-Cənab Arutyunyan, siz norveç xalqının erməni xalqı ilə mübahisəli bir məsələsinin, problem doğuracaq bir anlaşılmazlığının adını çəkin, biz norveçli hakimi prosesdən uzaqlaşdıraq.

Təbii ki Arutyunyan tutarlı bir arqumenti gətirə bilmədi, yenidən “Bu absurddur” deyə səsləndi, amma gənc hakim daha ona əhəmiyyət verməyərək simasına təbəssüm qondurub sözünə davam etdi:

-Mən filmlərə baxmağı çox sevirəm. Zövq palitramda ən müxtəlif səpkili filmlər var. Bir yandan intellektual və psixoloji filmlər, bir yandan dram və trillerlər, bir yandan ekşn və müharibə filmləri, bir yandan tarixi filmlər və fentezilər, yaxud detektiv və kriminallar, yaxud eşq filmləri və melodramlar... Çox yüklənmək istəyəndə Fellinidən tutmuş Kirosmaniyə qədər dühaların işlərinə, yorğun anlarımda Çaplinin lal-kar filmlərindən tutmuş müasir 4D komediyalaracan hər şeyə baxıram. Lap gənc vaxtlarım idi, tələbə yataqxanasında qalanda “Mimino” adlı bir sovet komediyasına baxmışdım, erməni və gürcü şəxslərin Moskvadakı macərasından bəhs edirdi, çox bəyənmişdim həmin filmi. Erməni rolunu olduqca komik aktyor Mkrtçyan canlandırmışdı, gürcü rolunu isə müğənni Kikabidze. Bax o filmdə Mkrtçyan Kikabidzedən dolma adlı yeməyi sevib sevmədiyini soruşur, ardınca da ermənilərin dolmasının çox dadlı olmasını izhar edir. Filmin həmin yerində, bir Bakı ermənisi tələbə yoldaşım vardı,  o qayıdıb dedi ki, bizim ermənilər lap ağını çıxarıblar, axı dolma necə erməni yeməyi ola bilər ki, dolma sözü erməni sözü deyil? Ardınca mərdliklə etiraf etmişdi ki, dolma – azərbaycanlıların mətbəxinə aid yeməkdir, tənək yarpağının içinə ət qiyməsi qoymaqla hazırlanır. Dolma – doldurmaq sözündəndir. Bax ilk dəfə mən o zaman mənimsəmək üzrə erməni fantaziyasının şahidi oldum.

Auditoriya gənc hakimi uğurlu mövzu girişi münasibətilə alqışladı, Arutyunyan yerindən “Xeyir, dolma ermənilərindir” söylədisə də, onun sözü heç kim üçün bir əhəmiyyət kəsb etmədi, gənc hakimsə simasına ciddi ifadə verib sözünü davam etdirdi:

-Sirr deyil ki, bəşər tarixində ermənilər ən çox Azərbaycan xalqına zərər toxundurmuşlar. Hazırda Azərbaycanın 20 faiz ərazisini işğal altında saxlamaqla yanaşı bu xalqın mədəni irsini mənimsəməklə də ad çıxarıblar. Azərbaycan xalqının qeyri-maddi mədəni irsinin, ədəbiyyat və incəsənətinin, xüsusən folklor nümunələrinin, hətta müəllif əsərlərinin ermənilər tərəfindən oğurlanması müəyyən tarixə malikdir, artıq özgə ənənələrinin qarət edilməsi və mənimsənilməsi bir erməni ənənəsinə çevrilmişdir.

Ermənilər əyləşən cərgənin növbəti etiraz dalğası eşidildi, Divan heyəti onlara prosesin qaydasını anlatdı, başa saldılar ki, konkret olaraq hansı fakta etrazları olarsa bildirərlər, sübut edilməsə prosesdə üstünlük əldə edən tərəfə çevrilərlər.

Gənc hakim çıxışına davam etdi:

-Məsələnin ciddiliyi Azərbaycanın qanunverici orqanı olan Milli Məclisinin nümayəndə heyətinin səyləri nəticəsində Avropa Şurası Parlament Assambleyasının sessiyasına «Azərbaycan mədəni irsinin qəsbi və dağıdılması» sənədi şəklində təqdim də edilib, Milli Məclisin «Azərbaycan mədəni sərvətlərinin dağıdılması və mənimsənilməsi ilə əlaqədar» adlı Bəyanatında da öz əksini tapıb. Qeyd olunub ki, «Böyük Ermənistan» xülyası ilə yaşayanlar tərəfindən oğurlanmış Azərbaycan xalqına məxsus təzahürlər də «böyük erməni mədəniyyətinin» dəlilləri kimi göstərilir. Konkret olaraq, Azərbaycanın Əqli Mülkiyyət üzrə Dövlət Agentliyi xalqın folklor nümunələrinin bir neçə mənimsənilmə və oğurluq mərhələsini sistemləşdirmişdir ki, mən diktorlardan xahiş edərdim, həmin sənədi Divan üzvləri və auditoriya üçün oxusunlar.

Bir xanım diktor tribunaya keçib sənədi oxumağa başladı:

-Salam, dəyərli Divan heyəti, salam, dəyərli tamaşaçılar. Sizə paylanan materiallarda çoxlu təkzibedilməz faktlar var ki, qədim dövrlərdən gələn Azərbaycanın Daş-balıq, Daş-qoç, Daş-at abidələrini özününküləşdirən, qədim Alban torpaqlarını və abidələrini «Şərqi Ermənistan» ərazisinə çevirmək istəyən erməni saxtakarları Azərbaycan tarixinin xristianlıq dövrünün kilsələrini, stella və xaçdaşlarını, nişan-daşları və başdaşlarını və bunlarda həkk olunmuş milli dekoru, habelə digər maddi abıdələri də mənimsəmişlər. Bunlarla yanaşı, qədim dövr tarixçiləri Musa Kalanqatlının «Alban tarixi»ni, Karakos Gəncəlinin «Tarix»ini, Muxtar Kosanın «Alban xronikası»nı və «Adət hüququ»na aid Qaydalarını da erməniləşdirmişlər. Hətta qədim türk kökündən gələn, Gəmiqaya yazıları ilə səsləşən alban əlifbası və yazısını belə alban dilini bilməyən erməni Mesrop Maştosun adına bağlamışlar.

İş ondadır ki, Azərbaycan xalqından mənimsəmə və oğurluqlar zaman – zaman ermənilərin öz dili ilə də etiraf olunub. Məsələn, məşhur erməni yazıçısı Xaçatur Abovyan “Ermənistan yaraları” adlı əsərində yazıb: «Türkü lənətə gəlsin, amma onun dili Tanrı xeyir-duası görmüşdür», «Bizim dilimiz ən azı 50 faiz türk və fars sözlərindən ibarətdir», «Hər hansı bir təntənəli toplantı və ya toy olarsa, biz türkcə oxuyuruq», «Bızım dilə Azərbaycan dili o qədər daxil olub ki, nəğmələr, şerlər, atalar sözləri türk dilində səslənirdi».

Ermənilərin türkdən mədəniyyət işğal etməsi faktını hətta xarici şəxsiyyətlər də etiraf etmişlər. Rus Bestujev-Marlinski və alman Haksthauzen yazıblar: «Ermənilər erməni dilində yox, tatar (türk) dilində mahnı qoşurlar», «Ən məhşur erməni şairləri öz əsərlərini yaymaq üçün həmişə türk dilində yazırlar”, «Bu dil ilə bütün Asiyanı başdan-başa dolaşmaq olar” və s.

 Haqverdiyanlar, Ağayanlar və digər erməni mədəniyyət xadimləri 19-cu əsrin ikinci yarısında «Əsli və Kərəm», «Şah İsmayıl», «Aşıq Qərib», «Koroğlu» kimi olduqca məşhur Azərbaycan dastanlarını da erməniləşdirməyə çalışmış, onların mənəvi rəhbərliyi və yalan təqdimatları nəticəsində Fridrix fon Bodenştedt kimi əcnəbi tədqiqatçılar Azərbaycan folklorunun atalar sözlərini, nağıllarını Avropaya erməni nümunələri kimi tanıtmışlar. Həmin Abovyan və Aqayan kimi erməni ədibləri “ermənilərin mahnılarla qarışıq dastanları yoxdur, bunlar ancaq türkcədir», deyə-deyə, Azərbaycanın aşıq musiqisini erməni «aşıqların - «hüsanların» (türkün “ozan” sözündən gəlir) ifasında özlərinin musiqi nümunələrinə çevirmişlər. Halbuki, bəllidir ki, ermənilərin baş aşığı sayılan Sayat Nova başda olmaqla 400-dən artıq erməni aşığı şerlərini Azərbaycan dilində yaradaraq, Azərbaycan dastanlarını Azərbaycan musiqisinin müşahidəsi ilə Ermənistan ərazisində yayırdılar.

Gənc hakim diktor mətninə ara verdirib özü düşündüyü bir improvizasiyanı elan etdi.

 (Davamı var)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(27.09.2023)